آتشسوزی ساختمان پلاسکو یکی از اتفاقات تلخ و ناخوشایند چندین سال پیش بود که در نهایت به ریزش این ساختمان منجر شد. این حادثه با خسارات مالی و جانی قابل توجهی همراه بود که احساسات هموطنان را جریحه‌دار کرد. با وجود تحقیقاتی که در این زمینه و بررسی علت آن انجام شد، امروز می‌دانیم که چه کاستی‌هایی بر وقوع و شدت این اتفاق تاثیر گذاشته است. در این مقاله می‌خواهیم حادثه آتشسوزی و ریزش ساختمان پلاسکو را تحلیل کنیم.
عناوین اصلی این مطلب
مشخصات کلی ساختمان پلاسکو
احداث این ساختمان به سال‌های 1339 تا 1341 بر می‌گردد که در زیر بنایی به مساحت 29000 متر مربع و در چهار راه استانبول شهر تهران ساخته شد. این بنا در زمان ساختش، با 42 متر ارتفاع اولین آسمان خراش در منطقه‌ی خاورمیانه بود که در قالب یک ساختمان مدرن ساخته شد. تعداد طبقات برج جنوبی آن 16 طبقه بود که 14 طبقه ی آن روی همکف و یک طبقه نیز زیرزمین داشت.
کاربری اصلی این بنا برای سالها تا زمان تخریب آتشسوزی ساختمان پلاسکو، به تولید و توزیع پوشاک اختصاص یافته بود. این ساختمان با اسکلت فولادی ساخته شده و در نمای بیرونی نیز از کلاف کشی و فولاد استفاده شده بود. از معماری نوینی در ساخت این برج بکاررفته بود که باعث می‌شد عمر مفید آن را در حدود 200 سال حدس بزنند. با این حال حادثه پیشش بینی نشده‌ی آتشسوزی باعث شد فقط 54 سال پابرجا بماند و خیلی زودتر از آنچه انتظار می‌رفت، دچار ریزش شد.
حادثه آتشسوزی ساختمان پلاسکو
در صبح روز پنج شنبه مورخ 30 دی ماه سال 1395 یک آتشسوزی غیر قابل کنترل در این ساختمان به جریان افتاد. این آتشسوزی طبقه 8 ساختمان و طبقه‌های بالاتر را درگیر کرده بود. در حالی که نیروهای آتش نشانی سعی در مهار شعله‌های آتش داشتند، اما در نهایت بعد از 3.5 ساعت سوختن ساختمان در آتش و در حدود ساعت 11 و نیم، کل بنای پلاسکو فرو ریخت و کاملا تخریب شد.
در طی این حادثه، 1200 واحدی که در ساختمان پلاسکو قرار داشتند و 560 مورد از آنها هم فعال بودند، دچار ضرر و خسارت مالی شدند. بسیاری از افراد که تعداد آنها 235 نفر اعلام شد، دچار مصدومیت‌های جزئی و جدی شدند.
همچنین طبق آماری که رسانه‌های کشور اعلام کردند، 22 نفر در این اتفاق جان خود را از دست دادند که 16 تن از آنها جزو آتش‌نشانان گیرکرده در زیر آوار و 6 نفر دیگر از کسبه و نیروی خدمات بودند. آتشسوزی ساختمان پلاسکو حواشی و گمانه‌زنی‌های زیادی را به دنبال داشت. رسانه‌های مختلف دلیل بروز آن را به مشکلات مختلفی نسبت می‌دادند.
بعضی به وقوع انفجار و بعضی دیگر به نشت گاز درون ساختمان اشاره می‌کردند. در نهایت یک هیئت رسمی برای بررسی علت وقوع این حادثه و تهیه گزارش از آن تشکیل شد. براوردهای اولیه اعلام می‌کرد که در طی این اتفاق دلخراش خسارات مالی 1500 میلیاردی ایجاد شده است. همچنان خسارت جانی غیر قابل جبرانی را با خود به همراه داشت که هیچ گاه فراموش نمی‌شوند.
6 نکته برای جلوگیری از آتش سوزی که باید آنها را بدانید
بررسی علت وقوع حادثه
هیئت تشکیل شده به تحقیق و بررسی گسترده برای پیدا کردن علت یا علت‌های بروز حادثه آتشسوزی ساختمان پلاسکو و شیوه مدیریت دستگاه‌های مسئول در برابر آن پرداخت. همچنین باید در رابطه با اصلاحات ساختاری لازم و روش‌های توصیه شده برای پیشگیری از اتفاقات مشابه بررسی‌هایی انجام می‌شد. در نهایت، دلیل وقوع این حادثه خطای انسانی صورت گرفته در سیم کشی روکار ساختمان اعلام شد.
در نهایت اتصال برق باعث آتش گرفتن سیم برق شده و در ادامه سریعا گسترش یافت و به طبقات دیگر هم رسید. افزایش دمای شدید ناشی از آتش سوزی که می‌تواند به 500 درجه سانتیگراد هم برسد، استحکام فلزات و دوام اتصال آنها به هم را از بین برده و سازه را مستعد خرابی و ریزش می‌کند.
کارشناسان اعلام کردند که تخریب ساختمان در چند مرحله رخ داده است: ابتدا به خاطر افزایش دما و فلزی بودن اسکلت سازه، قسمتی از کف طبقه یازدهم دچار ریزش شد. در ادامه آتشسوزی ساختمان پلاسکو، قسمتی از سقف طبقه دوازده و سیزده ساختمان هم فرو ریخته و وزن مصالح این چند طبقه بر روی کف طبقه دهم سنگینی می‌کند. در نهایت ساختمان در ضلع شرقی و جنوبی خود بطور کامل فرو می‌ریزد.
چرا آتشسوزی سریع گسترش یافت و باعث تخریب ساختمان شد؟
آتشسوزی در این بنا به‌خاطر چند دلیل مهم، با سرعتی بالا و بطور جدی گسترش یافت. در کنار سیم‌کشی غیر اصولی که باعث شروع آتش سوزی شد، وجود عوامل زیر به گسترش آتش در کل ساختمان بسیار کمک کرد
- در واحدهای ساختمان پلاسکو، از تجهیزات گرمایشی استانداردی استفاده نشده بود و کسبه یا واحدهای تولیدی، از کپسول‌های پیک نیکی برای گرم کردن محیط استفاده می‌کردند. نشتی گاز از این کپسول‌ها در افزایش شدت آتشسوزی ساختمان پلاسکو نقش مهمی داشته است.
- عمده ترین کاربری واحدهای درون این بنا، متعلق به فروشندگان عمده و جزئی پوشاک و یا تولید کنندگان این محصولات بوده است. بنابراین حجم زیادی از پارچه که یک کالای با قابلیت اشتعال بالا محسوب می‌شود، در ساختمان وجود داشته است. مقدار زیاد پارچه باعث شده شعله‌های آتش به راحتی تقویت شده و گسترده تر شوند.
- نبود پله‌های اضطراری یا راه خروجی که در طبق اصول ایمنی بتواند جان افراد را در مواجهه با آتشسوزی در ساختمان، نجات دهد.
- در ساختمان پلاسکو از سیستم‌های اعلام و اطفای حریق خودکار که با نام اسپرینکلر هم شناخته می‌شوند، استفاده نشده بود. این سیستم‌ها لوله کشی‌های پاشنده آب هستند که می‌توانند در مواقع بروز حریق، به‌طور اتوماتیک عمل کرده و آتشسوزی را کُند یا مهار کنند.
- یک دلیل دیگر گسترش آتشسوزی ساختمان پلاسکو، راه یافتن آتش از طریق شفت‌های تاسیسات و آسانسور، پله‌ها و سقف‌های کاذب به قسمت‌های دیگر ساختمان بود.
- علت دیگر به نواقص تجهیزات آتش نشانی بر می‌گردد. چراکه تجهیزات مورد استفاده آتش‌نشانان قدیمی و تعمیر نشده و دارای اشکالات فنی متعدد بود.
ضعف و ایرادات ساختمان پلاسکو
در کنار دلایل آتشسوزی و گسترش آن که در بالا به آنها اشاره کردیم، لازم به ذکر است این ساختمان قدیمی دارای چندین نقطه ضعف بود که آسیب‌پذیری آن را دو چندان می‌کرد.
- نبود ناحیه بندی آتش (زون بندی حریق در ساختمان): ناحیه بندی آتش باعث می‌شود اعلام و اطفای آتشسوزی در بنا به نحوی موثرتر و سریع‌تر انجام شود.
- عدم محافظت اصولی از چاه آسانسور ساختمان در برابر آتش: در نهایت این قسمت از بنا به گسترش سریع‌تر آتشسوزی ساختمان پلاسکو کمک کرد.
- نداشتن سیستم بارنده خودکار (اسپرینکلر) و اعلام حریق: این سیستم‌ها به کنترل و مهار خودکار آتش تا قبل از رسیدن آتش نشانان کمک می‌کنند.
- عدم مقاوم سازی اجزای فلزی در برابر آتش: قسمت عمده این سازه را فلزات تشکیل می‌دادند و همه قسمت‌های اساسی فولادی اعم از ستون‌ها، تیرچه‌ها و خرپاها در معرض شعله‌های آتش بودند. استفاده از پوشش ضد حریق برای مقاوم‌سازی فلزات می‌توانست دوام سازه در معرض آتشسوزی را بسیار بالاتر ببرد. ملات یا رنگ ضد آتش از ذوب و نرم شدن قطعات فلزی اسکلت ساختمان جلوگیری کرده و تخریب سازه را به تعویق می‌انداخت.
- وجود برخی ایرادات اجرایی در ساخت سازه و همچنین قدیمی بودن آن، باعث وجود ضعف‌ها و زوال‌هایی در ساختمان شده بود. برای مثال، استفاده از صرفا 4 ستون میانی، باعث می‌شد کف طبقات ساختمان استحکام کافی نداشته باشد و تخریب به صورت پیش‌رونده و سریع‌تر اتفاق بیفتد.
- عدم نظارت مداوم و بازرسی‌های اصولی واحدهای نظارتی جهت رعایت اصولی ایمنی (ازجمله ایمنی در برابر آتشسوزی)، برطرف کردن ایرادات و بررسی تاسیسات.
بیشتر بخوانید: ضوابط و قوانین پوشش ضد حریق
چگونه از اتفاقات مشابه حادثه آتشسوزی ساختمان پلاسکو پیشگیری کنیم
توصیه‌هایی برای پیشگیری از وقوع دوباره چنین اتفاقات تلخ مطرح شد که یکی از آنها پیشنهادات اصلاح ضوابط و رویه اجرایی در مقررات ملی ساختمان (مباحث 22 گانه) بود. در این پیشنهادات، قوانین مخصوصی برای ایمن‌سازی ساختمان‌های مرتفع تدوین شد.
همچنین برخی از ضوابط و مقررات در مبحث‌های 22، 6، 9 و 10 در این مورد تکمیل شد. علاوه‌بر این موارد، توصیه شد که ساختمان‌های بلندی مانند پلاسکو، به‌طور دوره‌ای و منظم از لحاظ گوناگون مانند الزامات ایمنی در برابر آتش، بروز نشست و ترک احتمالی، وقوع خرابی‌های پیش رونده و… بررسی شوند.
آتشسوزی ساختمان پلاسکو عبرت‌هایی را برای سازندگان ساختمان‌ها یادآور شد. یکی از اقدامات مهم برای کاهش خطر ناشی از آتشسوزی که در زمان احداث بنا باید به آن توجه کرد، استفاده از پوشش‌های مقاوم در برابر آتش سوزی برای تجهیز فلزات است که می‌توانند دمای بالا را تحمل کرده و از تخریب زود هنگام سازه جلوگیری کنند. همچنین در مورد ساختمان‌های بسیار مرتفع، لازم است مسیری ویژه برای عبور آتش نشانان یا ساکنین در هنگام آتشسوزی در نظر گرفته شود.
شرکت آذر ایستا با سالها سابقه در زمینه ی اجرای پوشش ضد حریق و دارا بودن متخصصین در این زمینه در خدمت شماست تا در مقاوم سازی سازه های شما در برابر آتش همراهتان باشد. برای اطلاع از قیمت پوشش ضد حریق و یا ارتباط با متخصصین این زمینه با ما در ارتباط باشید.
