رشته مهندسی معماری یکی از رشته‌های جذاب دانشگاهی است که بسیاری از علاقمندان تلفیق فن و هنر را به سمت خود می‌کشاند. علاقمندان به رشته معماری، در دانشگاه وارد یکی از رشته‌های مهندسی معماری یا معماری داخلی شده و به تحصیل می‌پردازند. از سمت کسانی که به مهندسی معماری علاقه دارند و می‌خواهند این راه را برای آینده خود انتخاب کنند، سوالات زیادی راجع به این رشته مطرح می‌شود. آذر ایستا بنا با پاسخگویی به پرسش‌ها و معرفی کامل رشته معماری، کمک می‌کند که افراد انتخاب آگاهانه و درست‌تری در این مسیر داشته باشند.

معرفی رشته مهندسی معماری

مهندسی معماری، یک رشته پرطرفدار در بین رشته‌های دانشگاهی است که فارغ التحصیلان گروه ریاضی در دبیرستان می‌توانند آن را انتخاب کنند. این رشته دانشگاهی، ترکیبی بدون مرز از هنر و فن است که به لطف خلاقیت و ایده‌پردازی‌های افراد مستعد، محبوب‌تر هم شده است.

کسانی که در رشته‌ی معماری مشغول به تحصیل می‌شوند، نه تنها باید دروس لازم را بخوانند و مهارت‌های مورد نیازشان را فرابگیرند، بلکه باید به خوبی اطراف خود یا فرهنگ و تمدن اقلیم‌های دیگر را ببینند. آشنایی با هنر و فرهنگ موجود در محیط‌های مختلف، می‌تواند دید خوبی در مورد معماری و تناسب آن با فرهنگ مردم منطقه ایجاد کند.

رشته مهندسی معماری به نوعی مکمل رشته مهندسی عمران محسوب می‌شود. در این رشته، تلفیقی از هنر و اصول و محاسبات به کار گرفته می‌شوند تا شکل ظاهری بنای یک ساختمان، طراحی شود. نقشه کشی، طراحی دکوراسیون داخلی و نمای بیرونی ساختمان‌ها از فعالیت‌های مهم مهندسین معمار است. در روند طراحی، باید هم موارد فنی و هم نکات هنری و زیبایی شناسی در نظر گرفته شوند تا نتیجه کار، صحیح و اصولی باشد.

بنابراین فارغ التحصیلان معماری باید بتوانند بین اطلاعات و آموخته‌های مختلف خود، ارتباط برقرار کرده و در عین حال از خلاقیت و فکر باز بهره‌مند باشند. بخش فنی رشته مهندسی معماری به مواردی مانند ایستایی، مقاومت مصالح و تأسیسات مکانیکی و الکتریکی می‌پردازد. در حالی که بخش هنری آن، از طراحی، زیباشناسی و طرز استفاده از حجم‌ها و آراستن آن‌ها استفاده می‌کند.

مهندسان معماری، نه تنها به جلوه بیرونی و داخلی ساختمان‌ها روح می‌بخشند، بلکه به فضای اطراف بناها و شیوه چینش ساختمان‌ها کنارهم توجه می‌کنند. معماران قادر هستند به عنوان طراح فنی ساختمان‌ها، ناظر اجرای طرح یا حتی سرپرست دفترهای مشاوره مشغول به کار شوند. همچنین در صورت گذراندن تحصیلات تکمیلی، می‌توانند طراحی معماری داخلی انجام داده یا ناظر ساخت باشند.

توانایی‌های لازم برای تحصیل در رشته معماری

رشته دانشگاهی که هرشخص برای تحصیل انتخاب کرده و قصد دارد آینده شغلی خود را با آن بسازد، باید با توانایی و روحیات شخصی وی متناسب باشد. در مورد رشته مهندسی معماری، توانایی تجسم و درک فضایی، خلاقیت و ایده پردازی، مهارت حل مسأله، توانایی برقراری ارتباط و مذاکره خوب، توانایی تحلیل و منطق، درک مطلوب از ریاضیات به ویژه مسائل هندسی پیچیده اهمیت دارد.

همچنین یک دانشجوی رشته معماری باید روحیه انجام کار تیمی داشته باشد و بتواند فشار کاری را تحمل کند. در کنار موارد گفته شده، برای این که بتوان تحصیل را تا مقاطع بالاتر ادامه داد یا برای آینده شغلی مورد انتظار آماده شد، باید یک سری مهارت‌های ویژه نیز داشت. برای مثال یک مهندس معمار باید در کنار اطلاع از معماری معاصر، آشنایی کافی با تاریخ معماری در ایران و جهان نیز داشته باشد.

دانشجویان رشته مهندسی معماری، باید در مورد اقلیم شناسی، جغرافیا و اقتصاد، اطلاعات مناسبی داشته باشند. از طرفی باید استعداد و ذوق هنری کافی داشته باشند تا بتوانند پروژه‌های دوره تحصیل خود را به درستی انجام داده و بعد از فارغ التحصیل شدن هم از پس پروژه‌های کارفرماها به‌خوبی بربیایند.

با پیشرفت علم و تکنولوژی، مهارت‌های جدیدی وارد دنیای معماری شدند که یک مهندس معمار امروزی بدون اطلاع از آن‌ها نمی‌تواند توانایی کافی را از دید کارفرماها داشته باشد. این مهارت‌ها شامل کار با نرم افزارهای جدید و پیشرفته است که طراحی نوین و هوشمندانه را ممکن می‌کنند. برای کار با این نرم افزارها به سیستمی با قدرت خوب و مهارت کافی نیاز دارید. دانشجویان امروزی برای این که خود را با نیاز بازار کار وفق دهند، باید کار با نرم افزارهای SketchUp، 3D Studio Max، Autocad، Revit، Vray، Hand Drawing، InDesign و Photoshop آشنا باشند.

فرق رشته مهندسی معماری با مهندسی عمران

رشته‌های مهندسی عمران و معماری، هر دو به نحوی مربوط به کار ساخت و ساز هستند. هر یک از این رشته ها، حیطه کاری مشخص خود را داشته و مکمل همدیگر هستند تا یک ساختمان را به سر انجام برسانند. در حالی که مهندسی عمران به مباحث مربوط به پی و پایدارسازی گود، اسکلت بندی ساختمان (اسکلت بتنی یا فلزی)، احداث ستون‌ها، سقف ساختمان و مانند آن می‌پردازد، فعالیت‌هایی مثل طراحی نقشه، دکوراسیون داخلی، ایجاد نمای ساختمان، پلان طبقات و… در حیطه وظایف مهندس معماری است.

از طرف دیگر، مهندسان معمار، در پروژه‌هایی مثل ساخت ساختمان‌های مسکونی و تجاری، بنای بیمارستان، هتل، فرودگاه و شهرک‌های توریستی همراه مهندسین عمران فعالیت دارند. اما در پروژه‌های بزرگتر مانند راهسازی و سدسازی، حتما به مهندس عمران احتیاج است.

دروس دانشگاهی رشته مهندسی معماری

دروس دانشگاه در دوره کارشناسی مهندسی معماری از سه بخش دروس پایه، اصلی و تخصصی تشکیل می‌شوند. دروس پایه این رشته، شامل هندسه کاربردی، درک و بیان محیط، کارگاه مصالح و ساخت، بیان معماری، ریاضیات و آمار، هندسه مناظر و مرایا، مقدمات طراحی معماری و درس انسان، طبیعت، معماری هستند.

در مورد دروس اصلی رشته معماری، می‌توان مبانی نظری معماری، آشنایی با معماری معاصر، معماری جهان، معماری اسلامی، نقشه برداری، برداشت از بناهای تاریخی، تنظیم شرایط محیطی، تأسیسات الکتریکی (نور وصدا)، ایستایی، سازه‌های بتنی، مقاومت مصالح وسازه‌های فلزی، متره وبرآورد، مصالح ساختمانی، مدیریت وتشکیلات کارگاه و دروس ساختمان، روستا و طرح معماری هستند.

دروس تخصصی رشته مهندسی معماری هم شامل چندین درس از جمله آشنایی با مبانی برنامه ریزی کالبدی، آشنایی با مرمت ابنیه، تحلیل فضاهای شهری، طراحی فنی، طرح معماری و طرح نهایی هستند. بعضی دروس اختیاری هم در این دوره ارائه می‌شوند که چند نمونه از آن‌ها را نام می‌بریم؛ تاریخ شهرهای ایران، سازه‌های نو، حقوق معماری، کاربرد کامپیوتر در معماری، اخلاق معماری، تعمیر و نگهداری ساختمان و معماری جهان اسلام.

گرایش‌های رشته معماری در مقطع ارشد و دکتری

در مقطع کارشناسی ارشد، دانشجویان رشته معماری می‌توانند وارد یکی از 7 گرایش معماری پایدار، معماری مسکن، معماری فضای آموزشی و فرهنگی، معماری فضای بهداشتی و درمانی، معماری فناوری، معماری منظر و معماری فنی شوند. رشته مهندسی معماری در مقطع دکتری ‌هم دارای سه گرایش معماری اسلامی، فناوری معماری و معماری منظر است.

معرفی دانشگاه‌های ارائه دهنده رشته معماری

بهترین دانشگاه‌هایی که امکان تحصیل در آن‌ها در رشته‌ی مهندسی معماری فراهم است، دانشگاه تهران، علم و صنعت، شهید بهشتی و دانشگاه‌های هنر اصفهان و هنر تهران هستند. البته دانشگاه‌های دیگر هم در سطح کشور این رشته را ارائه می‌دهند؛ مانند دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه شیراز، دانشگاه گیلان، دانشگاه بوعلی سینا، دانشگاه یزد، دانشگاه تبریز، دانشگاه گیلان، دانشگاه مازندران، دانشگاه شهید باهنر، دانشگاه کاشان، دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین و دانشگاه‌های آزاد و غیرانتفاعی مثل دانشگاه سوره، علم و فرهنگ یا علم و هنر یزد.

آینده شغلی رشته مهندسی معماری در ایران

علاقمندان به رشته مهندسی معماری، طبیعتا در مورد بازار کار این رشته، فرصت‌های شغلی و آینده آن کنجکاو هستند. معمولا مهندسان معماری در روند ساختمان‌سازی و پروژه‌های عمرانی، برای طرح نقشه، طراحی نمای بیرونی و داخلی ساختمان، ارزیابی ساختمان‌ها و سیستم‌ها و فعالیت‌هایی از این قبیل مشارکت می‌کنند.

یک فارغ التحصیل رشته‌ی معماری برای این که بتواند جای خود را در بازار کار کشور باز کند، باید علاوه‌بر مدرک، مهارت و تجربه کافی نیز داشته باشد. یکی از این مهارت‌ها، بدست آوردن توانایی کار با نرم افزارهای مخصوص این رشته است که امتیاز مثبتی برای رقابت در بازار کار محسوب می‌شود. برای مثال، داشتن سابقه کار و تسلط به محیط نرم افزارهای فتوشاپ، تری دی مکس، اتوکد، آرشیکد و نرم افزار رویت (Revit) از نظر کارفرماها امتیازاتی مثبت است که شما را از رقبایتان جلو می‌اندازد.

فارغ التحصیلان رشته مهندسی معماری، قادر به انجام کار به صورت پروژه‌ای یا تمام وقت در شرکت‌های خصوصی یا دولتی هستند. برخی سازمان‌های دولتی مثل شهرداری‌ها یا شرکت‌های تخصصی معماری و ساخت‌وساز در شهرک‌های صنعتی، به مهندسان معمار ماهر نیاز دارند. در کنار بازار آزاد، برخی از ادارات و سازمان‌ها در این زمینه آزمون استخدامی برگزار می‌کنند.

عناوین شغلی مهمی که یک مهندس معمار در آن‌ها مشغول به کار می‌شود، شامل طراحی و ناظر در ساخت‌وسازها، سرپرست یا کارمند دفاتر معماری، مدیریت هماهنگی و اجرایی پروژه‌ها، طراحی دکوراسیون داخلی ساختمان‌ها، فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی، شرکت در پروژه‌های شهرسازی، طراحی پارک‌ها و محوطه‌ها و مانند آن هستند.

بازار کار مهندسی معماری در کشورهای دیگر

دانشجویان رشته مهندسی معماری ممکن است به فکر ادامه تحصیل یا ورود به بازار کار در کشورهای دیگر باشند. در این صورت، باید خود را آماده رقابت سخت‌تر و فراگیری مهارت‌های بیشتر بخصوص زبان خارجی کنند. برای این کار، ابتدا در مورد وضعیت بازار مسکن و ساخت املاک و مستغلات در کشورهای دیگر تحقیق کنید.

کشور مناسب برای کار در زمینه مهندسی معماری، حتما نباید کشورهای پیشرفته و توسعه یافته باشند. بلکه در کشورهای در حال توسعه که در مورد گسترش ساخت‌وساز جای پیشرفت زیادی داشته باشند، هم موقعیت‌های شغلی مربوط به این رشته آینده‌دار خواهد بود. کشورهایی مثل کانادا، امریکا، استرالیا، چین و نروژ از این دسته هستند.