جت فن‌ها یکی از انواع فن‌های آکسیال کاربردی هستند که می‌توان از آنها در برخی از پروژه‌های عمرانی جهت تهویه موثر هوا استفاده کرد. اگزاست فن ها در دنیای امروزی ما به طور مداوم پرکاربردتر و پیشرفته‌تر می‌شوند و موارد استفاده متنوعی برای آنها وجود دارد. در این مطلب می‌خواهیم به انواع جت فن و کاربردهایی که هرکدام از آنها دارند، بپردازیم.
عناوین اصلی این مطلب
جت فن چیست؟
جت فن‌ها (Jet Fan) نوعی فن آکسیال هستند که با طراحی خاصی برای کاربردهای ویژه‌ی تهویه هوا ساخته می‌شوند. یک دغدغه رایج در بعضی از فضاهای سرپوشیده یا قسمت‌هایی از ساختمان که در زیر زمین قرار دارند، عدم امکان تهویه طبیعی هوا با کمک پنجره‌ها و فن‌های معمولی است.
برای مثال در پارکینگ‌ها و تونل‌ها، به خاطر تردد مدام ماشین‌ها هوای محیط آلوده می‌شود. حجم زیادی از دود و گازهای سمی مثل مونوکسید کربن توسط خودروها تولید می‌شود که با گذشت زمان در محیط جمع می‌شوند. فراوانی دود و آلاینده‌ها در هوا تنفس افراد در آن مکان را مختل کرده و آسیب‌های جدی هم برای سلامت افراد و هم برای تجهیزات‌های فلزی (مانند خوردگی بدنه ماشین‌ها) به همراه دارد.
انواع جت فن تولید شده‌اند تا جایگزین تهویه طبیعی هوا شده و هوای آلوده و پر از دود را از محیط خارج کنند. طراحی و ساختار این تجهیزات به نحوی انجام شده که بتوانند به طور موثری حجم زیادی از هوای آلوده را با فشار داخل خود کشیده و از محیط خارج کند. جت فن‌ها که با اسم فن ضربه‌ای یا القایی هم از آنها نام برده می‌شود، برای تهویه قوی هوا استفاده می‌شوند. نحوه کار این فن‌ها به شکلی است که با شکل بدنه و پروانه خاصی که دارند، در فشار استاتیکی زیاد هوا را از محیط آلوده به بیرون می‌کشد.
انواع جت فن برای تهویه مداوم هوا یا تخلیه و کنترل دود به کار برده می‌شوند. این تجهیزات در صورت بروز آتشسوزی‌های احتمالی در یک محیط، دود ناشی از آتش را به درستی پاکسازی می‌کنند تا آتش نشانان بدون خفقان بتوانند وارد محیط شده و بین قسمت‌های مختلف آن جابجا شوند. به طور کلی عملکرد جت فن‌ها هم باعث تخلیه دود و هم باعث کنترل دود می شود. به نحوی که هم دود در مسیری تعیین شده حرکت داده شود و هم از محل یا آن مکان خارج شود.
مزیت‌های استفاده از جت فن
جت فن‌ها چندین مزیت دارند که قبل از معرفی انواع آنها، ابتدا به این مزایا اشاره می‌کنیم.
1- اندازه کوچکتر
یکی از مزیت‌های قابل توجه انواع جت فن این است که فضای زیادی از محل نصب را اشغال نمی‌کنند. مکان نصب جت فن‌ها معمولا در زیر سقف پارکینگ‌ها و تونل‌ها است که معمولا استفاده از آنها باعث صرفه‌جویی در فضای زیر سقف می‌شود. به طوری که هم جای کافی برای استفاده از تاسیسات دیگر باقی می‌ماند و هم ارتفاع سقف را می‌توان کمتر در نظر گرفت، بدون اینکه محدودیتی برای عبور ماشین‌ها به وجود بیاید.
2- مصرف کمتر انرژی
جت فن‌های امروزی موجود در بازار با این که کارایی و قدرت فوق‌العاده‌ای دارند، اما به نسبت مقدار انرژی مصرفی آنها نیز مطلوب است. در تولید این تجهیزات از فناوری‌های نوین و شیوه طراحی خاصی استفاده می‌شود که کارایی را بالا برده و انرژی زیادی نیز مصرف نکند.
3- سر و صدای کم
انواع جت فن به نحو خاصی طراحی شده‌اند تا نسبت به سایر فن‌های سنتی آلودگی صوتی کمتری در حین کار تولید کنند. در این فن‌ها علاوه‌بر این که پره‌ها با سرعت کمتر حرکت می‌کنند تا سروصدای زیادی ایجاد نکنند، در آنها از جزئی به نام سایلنسر هم استفاده شده که صوت ایجاد شده را جذب کرده و صدای کلی فن را کاهش می‌دهد.
4- هزینه کمتر اجرا
در زمان اجرای جت فن‌ها، به دلیل این که این تجهیزات نیاز به کانال کشی و داکت ندارند، در بسیاری از هزینه‌های نصب و راه اندازی صرفه‌جویی می‌شود. همچنین سرعت این روند اجرایی بیشتر می‌شود. از طرفی نگهداری آنها نیز سخت و پرهزینه نیست.
معرفی انواع جت فن
جت فن‌ها را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی دسته بندی کرد، اما مهم‌ترین معیار نحوه عملکرد و کاربردی است که جت فن‌ها دارند. در یک دسته بندی، می‌توان جت فن‌ها را به 2 دسته کلی محوری و گریز از مرکز جدا کرد. جت فن‌های محوری همانطور که از نامشان مشخص است، مانند یک فن جریان محوری معمولی هوا را به طور افقی و در یک محور مستقیم به داخل کشیده و به بیرون هدایت می‌کنند. در حالی که در جت فن‌های گریز از مرکز، شیوه طراحی و چرخش پره‌های فن به نحوی است که نیروی گریز از مرکز ایجاد کرده و جریان هوا را با زاویه 90 درجه حرکت دهد. در ادامه تعدای از رایج‌ترین انواع جت فن را نام می‌بریم:
جت فن یک جهته
این فن‌ها از دسته فن‌های محوری هستند که جریان هوا را در یک جهت حرکت می‌دهند. از این نوع فن معمولا در سیستم‌های تهویه هوای پارکینگ‌ها، تونل‌ها، سوله‌ها و زیرگذرها استفاده می‌شود. اما استفاده از فن‌های تک جهته به علت قیمت بالایشان در محیط‌هایی مثل کارگاه و سوله کاربرد نداشته و به صرفه نیست.
جت فن دو جهته
این جت فن نوعی دیگر از فن‌های محوری است که جهت جریان آن برخلاف مورد قبلی، در دو جهت بوده و جهت یجریان هوای موردنظر را تغییر می‌دهد. یکی از خاصیت‌های مورد توجه این نوع فن، امکان جابجا کردن موتور فن روی یک ریل به طور موازی با محور فن است. به همین دلیل اگر موتور جت فن به تعمیر نیاز داشته باشد، تعمیرات احتمالی آن راحت خواهد بود و موتور کاملا در دسترس تعمیرکار است.
از انواع جت فن دو جهته در فضاهای مختلفی استفاده می‌شود که از کاربردهای متداول آن، برای سیستم تهویه پارکینگ‌ها و تونل‌های کوتاه است. قیمت خرید این جت فن به خاطر مدل طراحی ساختارش نسبت به فن‌های ساده تک جهته بیشتر است. معمولا جت فن‌های دو جهته گواهینامه Apluss+ داشته و امکان تحمل دمای 300 تا 400 درجه را تا زمان 2 ساعت دارد.
جت فن‌های رادیال
جت فن‌های رادیال محصولاتی پرکاربرد هستند که به‌طور ویژه برای کنترل و هدایت دود در صورت بروز حادثه آتشسوزی طراحی شده‌اند. این مدل از فن شامل مدل جت فن‌های 300 و 400 می‌شوند. علت اختصاص این اعداد به نام فن‌های رادیال این است که می‌توانند تا مدت زمان 2 ساعت، درجه حرارت‌های بالایی در حد 300 و 400 درجه سلسیوس را تحمل کرده و همچنان کار کنند.
بنابر این هم در شرایط معمولی و هم در صورت وقوع آتشسوزی‌ها از انواع جت فن رادیال می‌توان استفاده کرد تا تخلیه هوا و دود به بهترین شکل انجام شود. این جت فن با کنترل به موقع و مداوم دود، از تجمع بیش از حد گازهای سمی ناشی از آتشسوزی در محیط جلوگیری می‌کند تا جان ساکنین در حال تخلیه‌ی آن مکان و آتش نشانان اعزام شده به محل، به خطر نیفتد. در واقع زمان لازم برای مهار آتشسوزی و تخلیه اضطراری ساختمان را فراهم می‌کند.
بدنه‌ی این جت فن‌ها با متریالی ساخته می‌شود که وقتی در معرض دماهای بسیار بالا هم قرار می‌گیرد، بتواند استحکام و دوام خود را حفظ کند. معمولا جنس بدنه و جعبه ترمینال آن از استیل گالوانیزه ساخته شده است. بنابراین این گونه فن‌ها مقاومت بالایی در برابر شعله‌های آتش یا دمای بالای ایجاد شده در آتشسوزی خواهند داشت. این فن‌ها دارای گواهینامه از آزمایشگاه معتبر جهانی Applus+ هستند.
انواع جت فن سانتریفیوژ
نوع دیگری از جت فن‌ها هستند که به جای ایجاد جریان محوری، یک جریان گریز از مرکز در هوا ایجاد می‌کنند. به دلیل مشابه بودن نحوه کار آنها با کار یک سانتریفیوژ، آنها را با نام فن سانتریفیوژی معرفی می‌کنند. در واقع چرخش پره‌های پروانه‌ی این فن یک جریان هوای گریز از مرکز با زاویه 90 درجه ایجاد می‌کنند. در این فن‌ها مسیر ورودی هوا از سمت پایین و مسیر خروج هوا از قسمت جلویی است.
از جت فن‌های سانتریفیوژ نه تنها در تهویه هوای فضای پارکینگ‌های زیر زمین، بلکه در سوله‌ها و کارخانه‌ها یا مجتمع‌های مسکونی و آپارتمان‌ها هم استفاده می‌شود. به جت فن‌های سانتریفیوژ، جت فن کتابی نیز گفته می‌شود و بیشترین کاربردشان برای پارکینگی با ارتفاع کم است.
جت فن‌های قابل تنظیم
این دسته از جت فن‌ها طوری ساخته شده‌اند که امکان تغییر دادن زاویه هوای ورودی و خروجی از فن به صورت دستی وجود دارد. بدنه و پره‌های پروانه‌ی انواع جت فن قابل تنظیم، طراحی خاصی دارند که باعث شده بتوان از آنها در تونل‌هایی با قوس زیاد استفاده کرد.