انواع روش‌های مبارزه با حریق و مهار آتشسوزی در حیطه وظایف آتش نشان‌ها است. این عملکردها می‌توانند در محیط یا شرایط مختلف به منظور کنترل و خاموش کردن شعله‌های آتش انجام شوند. در اکثر موارد شرایط بحرانی آتشسوزی در ساختمان‌ها و آپارتمان‌ها اتفاق می‌افتند. اما در بعضی مواقع آتشسوزی به جای یک ساختمان، در مکان‌های بسیار مرتفع، در جنگل یا حتی در یک کشتی روی دریا رخ دهند. در چنین موقعیت‌هایی هم اطفای آتش بر عهده آتش نشانان است. شاید برایتان این سوال به وجود بیاید که اطفا حریق در دریا و آسمان چگونه است؟ با ما همراه باشید تا به این سوال پاسخ دهیم.
عناوین اصلی این مطلب
اطفای حریق در دریا چگونه است؟
مفهوم اطفای حریق در دریا، در واقع به مبارزه و مهار آتشسوزی به وقوع پیوسته در کشتی‌ها برمی‌گردد. مهار آتشسوزی در کشتی‌هایی که روی دریا شناور هستند، دغدغه و چالش‌های زیاد برای آتش نشانان به همراه دارد.
آتش نشان‌هایی که در زمینه اطفای حریق در دریا عمل می‌کنند، باید در بنادر حضور داشته و درباره‌ی یک سری موارد مثل نوع کشتی، محل پهلوگرفتن آن، بار کشتی، وضعیتی که در مورد بارگیری یا تخلیه دارد و مواردی از این قبیل مطلع باشد. همچنین آتش نشانان باید بدانند کشتی‌های آتش خوار تا چه حد در دسترس هستند و چگونه می‌توان به آن‌ها دسترسی داشت. یکی از چالش‌های مطرح دیگر در مورد اطفا حریق در دریا، انتقال پرسنل آتش نشان و تجهیزات آتش نشانی به محل یا کشتی مورد نظر است.
همانطور که علم و صنایع پیشرفت می‌کنند، استفاده از کشتی و خدمات کشتی‌رانی هم بیشتر میشود. کار بسیاری از صنایع یا شرکت‌ها با دریانوردی و عبور کشتی‌ها در دریا و اقیانوس گره خورده است. به‌همین دلیل در دهه‌های اخیر، حادثه‌های بیشتر از جمله حریق کشتی‌ها در دریا محتمل‌تر هستند. دلیل حادثه احتمالی آتشسوزی در کشتی‌های شناور بر روی دریا، می‌تواند ناشی از برخورد کشتی‌ها به همدیگر، یا مواد خطرناک و قابل اشتعالی باشد که کشتی‌ها با خود حمل می‌کنند.
اطلاعات لازم برای اطفای آتش سوزی در دریا
آتش نشان‌هایی که در زمینه اطفا حریق در دریا فعالیت می‌کنند، لازم است در رابطه با ساختمان یک کشتی، عوامل اطفای حریق، روش‌های پیشگیری از گسترش آتشسوزی روی عرشه و اصول تعادل و شناور بودن کشتی‌ها اطلاعات کافی داشته باشند. همچنین آن‌ها باید طرح‌های اضطراری برای مهار و خاموش کردن آتش را بدانند.
موفق بودن عملیات اطفای آتشسوزی فقط زمانی ممکن است که عوامل اجرایی آتش نشان، تکنیک‌های اطفاء حریق در دریا را به خوبی بدانند. همچنین باید اطلاعات کافی در مورد فاکتورهای موثر در حوادث دریایی، مواد خطرناک و اشتعال‌زایی که در کشتی می‌تواند وجود داشته باشد، بدست آورد.
آتش نشانان می‌بایست از روش‌های علمی و عملی برای اطفا حریق در دریا اطلاع داشته باشند و متدهای استاندارد در این زمینه را به‌خوبی بدانند. بطور کلی برای انجام یک عملیات موفق در مهار آتشسوزی، آتش‌نشان‌ها در بندر باید در مورد موارد زیر، اطلاعات لازم را بدست آورده و سپس اقدام کنند.
- اطلاع از ساختمان و انواع کشتی‌ها
- ابزار و لوازم اطفای آتش که در کشتی وجود دارد
- اصول مربوط به غوطه‌وری و تعادل کشتی در آب
- آشنایی با ارتباط بین واحدها و مواردی مثل دستورالعمل‌های اضطراری
عدم آگاهی از این موارد، حتی گاها باعث میشود شدت خطر و خسارات بیشتر شود. برای نمونه، آتش نشانان باید بدانند انبار ذخیره مواد یا بار در کشتی در کدام قسمت قرار دارد. اطلاع از ساختمان کشتی مورد نظر، اولویت‌ها را برای انجام عملیات اطفا حریق مشخص می‌کند. همچنین باید دانست که کشتی در حال تخلیه است، یا بارگیری! تمامی اطلاعات مذکور به نیروهای آتش نشانی کمک می‌کنند به درستی، به موقع و از قسمت صحیح وارد عمل شوند.
منظور از کشتی آتش خوار چیست؟
کشتی‌های آتش‌خوار، از تجهیزاتی هستند که آتش نشانان در بندر باید به آن‌ها دسترسی داشته باشند. از این کشتی و امکانات و قابلیت‌هایی که در آن فراهم شده است، برای مهار آتشسوزی به قوع پیوسته در کشتی‌ها استفاده میشود. تجهیزات پیشرفته متعددی در کشتی‌های آتش خوار تعبیه میشود تا بتواند امکان انجام عملیات اطفا حریق برای آتش نشان‌ها را فراهم کند.
از جمله‌ی این تجهیزات، می‌توان به پمپ‌های آتش نشانی، میراگرهای آتش، شیلنگ و نازل آتش نشانی، کپسول‌های آتش نشانی قابل حمل CO2، سیستم ثابت مهار آتش حاوی آب یا فوم خاموش‌کننده، تجهیزات پرتابل حاوی فوم و پودر خشک، لباس‌های مخصوص آتش نشانان، دستگاه‌هی تنفس اضطراری و از این قبیل امکانات اشاره کرد.
در محیط دریاها می‌توان از این کشتی‌های تجهیزشده جهت اطفای حریق در کشتی‌های شناور یا سکوها استفاده نمود.یکی از ویژگی‌های مهم کشتی‌های آتش خوار این است که با کمک پمپ‌های قوی خود، آب دریا را کشیده و تا ارتفاع قابل توجهی به سمت سوژه درگیر با شعله‌های آتش، پرتاب می‌کند.
یکی دیگر از قابلیت‌های موجود در این کشتی‌ها، سنگرهای بازدارنده آتش است. این سنگرها کمک می‌کنند آتش نشانان بتوانند روند پخش شدن شعله‌های آتش و رسیدن حریق به قسمت‌های دیگر کشتی را محدود یا مهار کنند. بدین ترتیب، آتشسوزی به قسمت‌های حساس‌تر کشتی مثل بخش اقامت، قسمت ماشین‌آلات و اتاق پمپ نخواهد رسید.
اطفا حریق در مکان‌های مرتفع چطور انجام میشود؟
برای انجام عملیات‌های آتش نشانی و امداد و نجات در مورد ساختمان‌های مرتفع هم اصول و استانداردهای خاصی تعریف شده است. در آسمان خراش‌ها و آپارتمان‌های با تعداد طبقات زیاد هم ممکن است حوادث ناگوار آتشسوزی به وقوع بپیوندد و سازمان‌های آتش نشانی باید خود را برای مقابله با آن‌ها آماده کنند.
برای مدیریت عملیات‌های مربوط به آتش‌نشانی در مورد ساختمان‌های با ارتفاع بالا، لازم است سازمان آتش نشانی هر شهر و منطقه، مجهز به سیستم‌های پیشرفته و تجهیزات سالم و کاربردی باشند. اگرچه درون اکثر سازه‌های مرتفع امروزی با طراحی و ساخت استاندارد، سیستم‌های اطفا حریق خودکار و هوشمند تعبیه شده و سازوکارهایی هم برای تخلیه دود یا فرار اضطراری ساکنین وجود دارد.
ولی ساختمان‌های قدیمی یا سازه‌هایی که پیمانکار برای کاهش مخارج از تجهیز و تعمیر تاسیسات ایمنی مربوطه سرباز زده است، در معرض خطرات جدی هستند. از طرف دیگر تجهیزات قدیمی آنچنان کارایی بدرد بخوری در حین وقوع آتشسوزی نخواهند داشت و بایستی با تجهیزات جدید و پیشرفته امروزی جایگزین شوند.
مشکلات و چالش‌های مهار حریق در ساختمان‌های بلند
مقابله با حریق به وقوع پیوسته در ساختمان‌های بلند چالش‌های جدی خود را دارد؛ از جمله عملیات سختی که در رسیدن به ارتفاع مورد نظر و انجام عملیات اطفا حریق در ارتفاع لازم به اجرا است. اگرچه نیروهای آتش نشانی آموزش‌های تخصصی و سختی برای بدست آوردن مهارت‌‌های مورد نیاز برای مهار آتشسوزی در ارتفاعات را فرامیگیرند، اما همچنان اجرای عملیات در ساختمان‌های بلند می‌تواند چالشی حساس باشد.
به دلیل ارتفاع زیاد این ساختمان‌ها، فراهم کردن میزان کافی آب و آبرسانی به طبقات بالا، یک روند سخت و انرژی‌بر است. ساختمان‌هایی که مجهز به سیستم‌های هوشمند و ثابت آتش نشانی نیستند، زحمت آتش نشانان را دوچندان می‌کنند. از طرفی فعالیت‌های فیزیکی زیاد این آتش نشانان در محیطی پر از دود، بسیار گرم و مرطوب، نیازمند استفاده از تجهیزات تنفسی کمکی است.
یکی از اقدامات نیروهای آتش نشانی در اطفا حریق ساختمان‌های مرتفع، جداسازی قسمت‌های داخل طبقه‌ها با کمک تیغه‌ها است که اصطلاحا به آن پارتیشن بندی گفته میشود. این کار از گسترش آتش جلوگیری کرده و در مهار سریع‌تر آن موثر است. اما از طرفی انباشت دود و گرما در یک بخش، می‌تواند خطر فلاش آور را به همراه داشته باشد. Flash Over به لحظه خطرناکی گفته میشود که کل یک فضای بسته، بسیار سریع و به شکل انفجاری شعله‌ور شده و باعث آسیب جدی به ساختمان و ریزش آوار میشود. بنابراین جداسازی قسمت‌ها با دیوار کار بسیار حساسی است که در صورت لزوم، باید حتما طبق اصول و استانداردهای معین انجام شود.
اطلاعات مورد نیاز برای عملیات اطفا حریق در ساختمان‌های بلند
خاموش کردن آتشسوزی در ارتفاعات، پیش از هر اقدامی نیاز به اطلاعات کافی دارد تا فرمانده عملیات بتواند نقشه انجام عمیات را طرح‌ریزی کند. بدست آوردن اطلاعات زیر برای این منظور نیاز است:
- اطلاعات مربوط به فرد تماس گیرنده با آتش نشانی و محل استقرار وی
- نوع ساختمان دچار حریق و ویژگی‌های آن
- اطلاعات لازم در مورد مشکلات دسترسی به ساختمان
- شناسایی سیستم‌های اطفای حریق خودکار ساختمان
- شناسایی جای دقیق شیرهای آتش نشانی در محل
- اطلاع تجهیزات ویژه‌ی لازم برای مهار آتشسوزی مثل وسایل سازنده کف، امکات آبرسانی و…
انجام تاکتیک‌های جستجو و نجات در محل
بیشترین تمرکز آتش نشانان در حین عملیات اطفا حریق، بر روی نجات افراد زنده ساکن در ساختمان است. فرمانده عمیات برای این منظور، سرپرست تیم امداد و نجات را همراه گروهش برای انجام فوری اقدامات جستجو و نجات اعزام می‌کند.
تمام بخش‌های ساختمان مرتفع در طبقات درگیر با حریق، می‌بایست از لحاظ وجود اشخاص در خطر یا آسیب دیده، به سرعت و به دقت بررسی شود. منظور از جستجو و بررسی دقیق، این است که بخاطر ترس، احتمال پنهان شدن افراد در محل‌هایی مثل زیر تخت خواب یا داخل کمد وجود دارد. عملیات از قسمت‌هایی آغاز میشود که افراد به آتش یا خطرات تهدید کننده ناشی از آن، نزدیک‌ترند. بنابراین لازمه شروع اطفا حریق توسط آتش نشانان، در اختیار داشتن نقشه ساختمان و آگاهی از طبقات و بخش‌هایی است که دچار آتشسوزی است.
افراد حاضر در ساختمان یا اشخاص حادثه دیده، سریعا و با کمک یک شخص راه بلد، به وسیله پله‌های اضطراری ساختمان یا نردبان آتش نشانی، از ساختمان خارج می‌شوند. در صورتی که راه‌های فرار اضطراری بسته شده‌اند یا دود غلیظ اجازه عبور از آن‌ها را نمی‌دهد، ساکنین ساختمان به قسمتی امن یا پشت بام سازه برده می‌شوند. سپس تعداد، موقعیت و اطلاعات لازم در مورد آن‌ها به فرمانده عملیات گفته میشود تا اقدام بعدی (مثلا نجات از طریق پشت بام ساختمان‌های مجاور) اعلام شود.